Rzaz
Rzaz – co to jest?
Rzaz, zwany również szczeliną piłową lub sznytem (z niemieckiego Schnitt), to szczelina powstająca w drewnie w wyniku jego przecięcia piłą podczas piłowania. Szczelina ta charakteryzuje się szerokością nieznacznie przekraczającą grubość samego płata piły, co wynika z rozwarcia zębów narzędzia niezbędnego dla zapewnienia swobodnego ruchu piły w materiale podczas cięcia. Rzaz stanowi naturalny efekt uboczny procesu piłowania, będący fizycznym śladem obróbki mechanicznej drewna, którego charakterystyka może dostarczać informacji o rodzaju zastosowanego narzędzia i technice wykonania.
Znaczenie rzazów w analizie historycznej mebli
Ślady piłowania pozostawione na powierzchni drewna, określane jako rysy, stanowią istotne źródło informacji w badaniach historycznych nad meblami i obiektami drewnianymi. W dawnych meblach widoczne są często charakterystyczne wzory pozostawione przez ręczne piły, które różnią się od śladów pozostawianych przez nowoczesne narzędzia mechaniczne. Analiza tych śladów może służyć jako pomocnicze kryterium do datowania mebli, ponieważ różne epoki charakteryzowały się odmiennymi technikami piłowania i typami narzędzi. Ręczne piłowanie pozostawiało nieregularne, często ukośne rysy, podczas gdy mechaniczne obróbka tworzy bardziej regularne i równoległe wzory, co pozwala na rozróżnienie między tradycyjnymi a nowoczesnymi technikami produkcji.
Rzaz - terminologia w stolarstwie
W terminologii stolarskiej rzaz odnosi się nie tylko do szczeliny powstałej podczas piłowania, lecz również do szerszego pojęcia nacięcia czy karbu wykonanego w drewnie w celach technologicznych lub dekoracyjnych. W historycznej polskiej terminologii stolarskiej słowo "rzaz" używane było zamiennie z określeniem "karb" lub "nacięcie", opisując różnego rodzaju wgłębienia wykonywane w materiale drewnianym. Współczesne zastosowanie tego terminu w przemyśle drzewnym obejmuje charakterystykę jakości piłowania, gdzie szerokość rzazu ma znaczenie dla precyzji cięcia i ilości marnowanego materiału. W przypadku obróbki kamienia analogiczna szczelina nazywana jest przepiłem, co wskazuje na uniwersalny charakter tego zjawiska w obróbce różnych materiałów twardych przy użyciu narzędzi piłowych.