Intarsja

Intarsja – co to jest?

Intarsja to technika zdobnicza stanowiąca odmianę fornirowania. Polega ona na wykładaniu powierzchni przedmiotów drewnianych ornamentami, scenami figuralnymi lub wzorami geometrycznymi wykonanymi z różnych gatunków drewna o kontrastujących kolorach i strukturach. Nazwa pochodzi z języka włoskiego (intarsio, tarsia) wywodzącego się z arabskiego tarsi, co w polskiej terminologii odpowiada historycznym określeniom: wykładanie, nasadzanie czy sadzenie. Technika może być realizowana poprzez nakładanie elementów na powierzchnię przedmiotu lub wpuszczanie ich w głąb podłoża, przy czym ta druga metoda jest starsza i pierwotnie naśladowała techniki inkrustacji znane już w starożytności.

Rozwój historyczny i techniki wykonania intarsji

Intarsja, znana już w starożytności, ponownie pojawiła się w XIII-XIV wieku, początkowo we Włoszech w takich ośrodkach jak Siena, Orvieto, Florencja i Wenecja, skąd rozprzestrzeniła się na całą Europę. Włoska intarsja odznaczała się perfekcją wykonania i wysokim poziomem artystycznym, znajdując zastosowanie w meblach kościelnych i świeckich. Do końca XIV wieku dominowały wzory geometryczne wykonywane przeważnie z czarnego i białego drewna, zwane niekiedy mozaiką drewnianą. W kolejny wieku naśladowano malarstwo, przedstawiając weduty, wnętrza architektoniczne, pejzaże i martwą naturę. Znacząca zmiana techniczna nastąpiła w drugiej połowie XVI wieku, kiedy augsburski stolarz Rennier wynalazł specjalną piłę do wycinania ornamentów, które następnie przyklejano na powierzchni mebla zamiast wpuszczania w masyw.

Odmiany intarsji i zastosowanie współczesne

Wykształciło się wiele odmian intarsji różniących się techniką wykonania, formą i repertuarem ornamentacji. Intarsja geometryczna (parquetry) operuje prostymi formami geometrycznymi ułożonymi w różnych układach blokowych. Żyłkowanie stanowi odmianę szczególnie popularną w pierwszej połowie XIX wieku, służącą urozmaicaniu dużych płaszczyzn forniru. Intarsja malarska wykorzystuje bogactwo kolorów, gatunków drewna oraz techniki barwienia i wypalania dla osiągnięcia efektów malarskich. W Polsce technika rozpowszechniła się w XVII wieku, czego dowodzą liczne meble kościelne, w tym ambona z 1615 roku w Kazimierzu nad Wisłą. Współczesne zastosowanie intarsji obejmuje produkcję mebli artystycznych, elementów wyposażenia wnętrz oraz prac restauratorskich, gdzie technika ta pozwala na odtworzenie historycznych wzorców z zachowaniem tradycyjnych metod wykonania.